Petar Bojović je bio mnogo toga – vojnik koji nije želio da se bavi politikom, vojskovođa koji nije napuštao svoje ratnike, čovjek privržen porodici, strog prema svima, a najviše prema sebi, zaboravljeni heroj… U nizu od samo četiri srpska generala koji su dobili čin vojvode, bio je poslednji kome je ova počast dodjeljena, a i najmlađi.
Petar Bojović još jedna je legenda iz srpske junačke istorije. Karijeru je započeo kao konjički oficir, ali je sticajem okolnosti početkom 20. vijeka prošao u pješadiju.
Bio je najbolji u 12. klasi Artiljerijske škole Vojne akademije. Kada je njegova vojna karijera krenula uzlaznim putem, najveći dio vremena tokom ratova proveo je u štabu Vrhovne komande.
Bojović se tokom Prvog balkanskog rata najviše istakao tokom Kumanovske i Bitoljske bitke poslije kojih je dobio čin generala. Po okončanju Prvog balkanskog rata, na njegov prijedlog, a uz podršku vojvode Putnika, sklopljen je savez sa Grčkom, kao protivteža opasnosti koja je tada dolazila od Bugarske.
U Drugom balkanskom ratu bio je načelnik Štaba Prve armije koja je odnijela pobjedu u bici na Bregalnici.
Vrijeme smrti i velike slave
Početak Prvog svetskog rata Petar Bojović je dočekao kao komandant Prve armije. Učestvovao je u završnim operacijama Cerske bitke, ali je ubrzo ranjen na bojištu i zbog toga smijenjen sa mjesta komandanta.
Reaktiviran je 1915. godine kao komandant trupa Novih oblasti i tih dana, dok se srpska vojska povlačila prema Kosovu, upravo te jedinice su pružile veliki otpor neprijatelju prije nego što su se i same povukle.
Petar Bojović bio je u grupi čelnika ondašnje Srbije koji su smatrali da je povlačenje vojske preko Albanije jedino rješenje. U bezizlaznoj situaciji, smatrao je, bolje je povući se negdje i dobiti na vremenu dok se vojska ne oporavi i reorganizuje.
U tim najtežim trenucima, umjesto oboljelog vojvode Putnika, Bojović krajem decembra 1915. godine dolazi na mjesto načelnika štaba Vrhovne komande. Ovu dužnost vršio je do februara 1916. planirajući sve – od kontakata sa saveznicima, preko transporta brodovima, do izbora lokacije na Krfu i brigu o ranjenima.
I po povlačenju pred Bojovićem su bili teški zadaci. Jedan od njih bio je i komandovanje trupama na Solunskom frontu i to u saradnji sa Saveznicima. U operacijama na Kajmakčalanu, u jesen 1916. godine, Bojović je rukovodio ofanzivom srpske vojske koja je uz savezničku pomoć porazila bugarske jedinice kod Gorničeva i zauzela Kajmakčalan i Bitolj.
Po proboju Solunskog fronta za ratne uspjehe njegove Prve armije, general Petar Bojović je ukazom od 13. septembra 1918. unaprijeđen u čin vojvode kao posljedni general unaprijeđen u ovaj čin, nakon Radomira Putnika, Stepe Stepanovića i Živojina Mišića.
Sredinom septembra 1918. godine, Bojovićeva Prva armija je prva probila neprijateljske linije u bici kod Dobrog Polja, napredovajući duboko u okupiranu teritoriju dolinom Vardara prema Velesu. Tim prodorom bugarska vojska je razdvojena od nemačke i austrougarske, čime je praktično, izbačena iz rata.
Upravo armija kojom je komandovao Bojović bila je ta koja je oslobodila najveći dio Srbije, sam Beograd, pa i dalje – Banat, Srem, Bačku, Slavoniju i dobar dio Hrvatske.
Mirnodopski “rat” Petra Bojovića
Poslednja slika ostarijelog vojvode Petra Bojovića, fotografisana 1944. godine u njegovoj kući, Foto: Wikipedia
Petar Bojović jedan je od najodlikovanijih srpskih vojskovođa u istoriji. Neka od najvećih počasti su Orden Jugoslovenske krune prvog reda, Orden Karađorđeve zvijezde prvog reda i francuski Orden Legije časti. Uvršten je u red najvećih vojskovođa Prvog svijetskog rata i srpske ratne istorije.
Pa ipak, posle Drugog svijetskog rata ni čin ni odlikovanja ostarjelom vojvodi nisu mnogo pomogli. Petar Bojović je okupaciju proveo u kućnom pritvoru koji je sam sebi nametnuo. Pred kraj rata uhapsili su ga Njemci, a nakon oslobođenja i nove vlasti.
Riječ je o priči koja nikada nije zvanično potvrđena. Nezvanično, ostarjeli, i u tom trenutku jedini živi vojvoda Srbije, Petar Bojović, postao je žrtva maltretiranja mladih komunista po oslobođenju Beograda 1944. godine.
Pozvan je u policiju da da iskaz i tamo je saslušavan dva dana. Iako o ovome nema dokumenata, kružile su priče da je u zatvoru mučen, a svakako je ponižavan.
Nakon nekog vremena je pušten, a vrlo brzo posle toga 19. januara 1945. godine i preminuo u svojoj kući u Beogradu. Od čega, i danas je nepoznanica, mada se u medijima pominje “zapaljenje pluća”, ali se može pronaći podatak i da je stari vojvoda izdahnuo od “posljedica unutrašnjeg krvarenja zadobijenog u višednevnom premlaćivanju od strane Ozne u zatvoru”. Bilo mu je 86 godina.
Nove vlasti navodno su zabranile sahranu sa bilo kakvim vojnim počastima a, opet kako priča kaže, izdata je i zabrana prisustva građana uz prijetnju hapšenjem. Nije ispoštovano pravo na sahranu o državnom trošku, pa je njegovo telo na taljigama prevezeno 21. januara na Novo groblje.
Sahrani je prisustvovala samo najuža porodica.
Izvor (istorijski zabavnik)
