Mileva Marić Ajnštajn, naučnica, supruga i majka, jedna je od prvih žena koja se svojim znanjem i talentom izborila za pravo na visoko školovanje.
Predstavljala je prototip moderne, obrazovane i zaposlene žene, ali nažalost, njen život je obilježen i iskušenjima koja prate savremenu ženu, koja i danas teško usklađuje obaveze vezane za karijeru i roditeljstvo.
Rođena je 19. decembra 1875. godine u Titelu u Vojvodini, na teritoriji Austrougarske sa deformitetom zbog koga je hramala čitav život. Po okončanju vojne karijere podoficira, njen otac je službovao kao administrativni sudski činovnik u Rumi, pa u Zagrebu. Mileva je imala i sestru Zorku i brata Miloša.
U to vrijeme, obrazovanje je predstavljalo luksuz rezervisan za djecu bogataša, a na školovanje ženske djece nije se gledalo blagonaklono. Ipak, porodica Marić je bila dobrostojeća, a Mileva talentovana. To joj je omogućilo da upiše Višu devojačku školu u Novom Sadu od 1886. godine.
Sljedeće godine prelazi na Kraljevsku realnu gimnaziju u Sremskoj Mitrovici. Pokazivala je poseban talenat u oblasti fizike, matematike, crtanja i muzike, pa je 1890. godine postala učenik Kraljevske srpske gimnazije u Šapcu. U Zagrebu su elitnu Kraljevsku višu gimnaziju pohađali samo dječaci, pa je Mileva dobila specijalnu dozvolu da bi postala njihov učenik.
U Cirihu polaže prijemni ispit i upisuje Državnu politehničku školu, studije matematike i fizike i tako postaje jedna od prvih žena kojoj je to pošlo za rukom. Prve dvije godine je uspješno studirala, a vodila je bogat društveni život zahvaljujući svojoj druželjubivoj prirodi i talentima poput sviranja klavira.
Romansu sa nekoliko godina mlađim Albertom Ajnštajnom započinje 1889. godine. Iako je već počela da se bavi istraživačkim radom kod profesora Vebera, uveliko pisala diplomski rad, nizom ishitrenih poteza, kao što je povlačenje projekta svoje disertacije, ona slabi svoj uspjeh na fakultetu.
Vanbračna trudnoća stavlja tačku na Milevino već posustalo školovanje. Najvjerovatnije u kući svojih roditelja 1892. godine rađa ćerku Lizerl. Težak porođaj je jedva preživjela. Vraća se Albertu bez djeteta, jer bi vanbračno dijete ugrozilo njegovu karijeru i šansu za napredak. Ćerka je najvjerovatnije data na usvajanje, ali tačna sudbina djeteta se ne zna.
Par se vjenčava u Bernu 6. januara 1903. godine. Rađaju se sin Hans i Eduard koji duševno obolijeva. Dok Albert mnogo radi, Mileva kod kuće igra ulogu privržene majke i domaćice. Albertu je bila inspiracija, ali i konkretna podrška u pisanju naučnih radova.
Međutim, odnos supružnika se vremenom mijenjao, a Albert postaje blizak sa svojom rođakom Elzom. Brak Mileve i Alberta postaje sve teži. On je zatražio razvod 1916. godine, a Mileva je pristala da se rastanu 1918. godine. Brak je zvanično okončan 1919. godine i te iste godine su se vjenčali Albert i Elza. Mileva doživljava potpuni fizički i psihički slom, a u život su je vratili majčinski osjećaj brige prema djeci.
Postoje pisma i svjedočanstva koja govore u prilog tome da se u trenutku kada je shvatila da Albert nema namjere da se kao odgovorni otac stara makar o djeci, svoju veliku ljubav prema njemu ugušila. Mileva se kao lavica pravnim putem borila sa Albertom, da obezbijedi finansiranje skupih eksperimentalnih metoda za liječenje Eduarda. U trenucima kada je ponestajalo novca, davala je i časove matematike i klavira.
O mlađem sinu se sama predano brinula do kraja svog života, a na put je izvela starijeg sina, koji je postao priznat naučnik. Mileva umire 4. avgusta 1948. godine, a sahranjena je na ciriškom groblju Nordhajm.
Mnoge kontroverze obavijaju Milevin život. Dosta se govori o tome da je zapravo ona tvorac dobrog dijela naučnih radova koje potpisuje Ajnštajn. Takođe, priča se i o tome da je Ajnštajnov odnos prema supruzi Milevi bio krajnje nekorektan, a nesumnjivo je da bi, da je nastavila sa radom, tek pokazala svoj veliki naučni potencijal.
Tragičnost Milevinog života se ogleda u tome što je bila rastrzana između porodice i karijere. Njen talenat je najavljivao uspješnu karijeru, ali se odlučila za osnivanje porodice. Tu počinju njeni problemi, jer propušta šansu da završi fakultet, a i teško nalazi adekvatan posao. Svoju majčinsku ljubav prema kćerki stavila je u drugi plan, zarad ljubavi prema Albertu. Veća iskušenja za Milevu nastaju poslije vjenčanja, kada idila porodičnog života biva narušena saznanjem da je sin ozbiljno bolestan.
Mileva je ulogu naučnice zamijenila ulogom majke. Bila je privržena supruga, koja se zbog ljubavi odrekla karijere i požrtvovana majka koja se odrekla bilo kakvog vida društvenog života da bi brinula o bolesnom sinu, što je za veliko poštovanje. (Lola magazin)
