Iza živopisnih naziva nekih banjalučkih ulica kriju se veoma zanimljive priče. Pročitajte ko su bili Srđa Zlopogleđa, Zmaj Ognjeni Vuk, Mis Adelin Irbi, Od Zmijanja Rajko…
Od oko 600 ulica, koliko ih ima u Banjaluci, većina ih nosi imena poznatih istorijskih ličnosti ili književnika, poputut Kralja Petra II Karađorđevića, Nikole Pašića, Bana Milosavljevića, Tina Ujevića, Branka Radičevića, Jovana Dučića, Meše Selimovića…
Veoma su zastupljena i imena iz narodne epike, poput Kraljević Marka, Banović Strahinje, Cara Lazara, Carice Milice, Miloša Obilića, itd, a svoje ulice dobilo je i dosta zaslužnih komunista i partizana, među njima i Sava Kovačević, Ranko Šipka, Veselin Masleša…
Među ličnostima iz naziva ulica u Banjaluci ima i dosta takvih o kojima rijetko koji stanovnik ovog grada zna ko su bili i zašto su zaslužili da se nađu na tablama, kao i nekoliko njih sa veoma živopisnim imenima, koja jednostavno žude da se sa njih skine plašt misterije i sazna o njima nešto više.
E, to su junaci naše priče!
U banjalučkom naselju Obilićevo nalazi se ulica “Srđe Zlopogleđe”, koja je dobila ime po narodnom junaku iz 14. vijeka, obdarenom velikom snagom i “urokljivim” očima.
U pjesmi “Boj na Pločniku”, Srđa je opjevan kao silan junak, strašnih crnih vjeđa, od čijeg pogleda se strada. “On ne kliče, on ništa ne kaže, po dva i dva na koplje nabada, preko sebe u Toplicu slaže”, kaže narodni pjevač.
A, čuveni hrvatski kipar Ivan Meštrović posvetio je Srđi Zlopogleđi bistu, koja je zaista fascinantna!
Foto:
Ulica “Talijanskog bataljona Mateoti” u naselju Kočićev vijenac nazvana je po partizanskoj jedinici sastavljenoj od boraca iz Italije, koji su se za vrijeme II svjetskog rata borili u sklopu Treće krajiške brigade.
Bataljon je dobio ime po Đakomu Mateotiju, italijanskom političaru i vođi socijalista, koga su 1924. ubili fašisti.
Bataljon Mateoti formiran je 15. oktobra 1943. u Livnu, komandant je bio učitelj iz Udina Aldo Parmeđani, a njegov zamjenik Adolfo Zamola. Parmeđani je ranjen u Banjaluci 1944. godine.
Bataljon Mateoti učestvovao je u borbama za oslobođenje Beograda, uz bataljone Garibaldi i Mameli, a od ovih jedinica krajem 1944. u Beogradu formirana je brigada “Italija”.
Ovi italijanski antifašisti, nakon što su prošli svoj partizanski ratni put, vratili su se 1945. godine kući u Italiju.
Foto:
Ulica “Saničkih žetelaca” u naselju Starčevica dobila je ime po učesnicima prve omladinska poljoprivredne radne akcije, poznate i pod imenom “Žetva u Saničkoj dolini”, a koja je organizovana u ljeto 1942. godine u dolini rijeke Sanice kod Ključa.
Tog ljeta, dok su partizanske jedinica u jurišima osvajali fašistička utvrđenja, čak 7.000 omladinaca prikupljalo je hranu za stanovništvo i borce u poljima Ključko-saničke doline, u kojoj je bujala ljetina i dozrelo klasje za žetvu.
Omladina je radila natčovječanskim naporima, a kao poseban podvig smatra se žetva obavljena 27. avgusta 1942. ispred samih ustaških bunkera. Omladina je tada u potpunosti ispunila svoj zavjet – ni zrno žita okupatoru.
Rezultati akcije bili su veliki – sabrano je 270 vagona pšenice, ječma, zobi i kukuruza, osušena tri vagona šljiva i jabuka, izvađeno i utrapljeno 17 vagona krompira, napravljeno je četiri vagona pekmeza od šljiva, sabrano pet vagona graha, a u partizanske bolnice je dnevno otpremano po tri tone voća i povrća.
Foto:
Ulica u banjalučkom naselju Lazarevo ima zaista nevjerovatno ime – “Zmaja Ognjenog Vuka”. U pitanju je nadimak za Vuka Brankovića (poznatog i kao Vuk Grgurević, Ognjeni Vuk ili Jajčanin Vuk), srpskog despota koji je živio u 15. vijeku.
U mladosti, Vuk Brankopvić bio je odan Turcima, da bi kasnije prešao u službu kod Mađara i postao naljući protivnik Osmanlija. Osim protiv Turaka, ratovao je i protiv Čeha, Poljaka i Austrijanaca. Bio je oženjen Barbarom, iz hrvatske dinastije Frankopan.
U narodnoj književnosti Zmaj Ognjeni Vuk prikazan je kao junak sa natprirodnim sposobnostima. Negdje je direktni potomak samog zmaja koji obljubljuje Vukovu majku, a negdje je opjevan kao brat svoga djeda.
U krugu pjesama koje obrađuju ljubavne motive i začeće, ovaj zmajeviti junak prikazan je kao pohotljiv ljubavnik koji ženama dolazi noću kroz kamin. Njegova supruga u pjesmama se spominje kao “ljuta Barbara”.
Foto:
Ulica u naselju Srpske Toplice zove se “Od Zmijanja Rajka”, a nazvana je po junaku poznatom po tome što je zakasnio na Kosovski boj.
Po narodnom predanju, Rajko sa Zmijanja poveo je 12.000 Zmijanjaca na Kosovo, a na putu ga je presreo Troglav arapine i rekao mu da “neće proći i povesti Zmijanjce bez junačke posječene glave i bez muške prolivene krvce”. Zbog toga je Rajko zakasnio na Kosovo.
Pjesmu “Rajko od Zmijanja i Kraljević Marko” svojevremeno je Petar Kočić oduševljeno poslao uredništvu časopisao Bosanska vila, navodeći da je ona “zanimljiva i dostojna da se štampa, koliko zbog svoje ljepote, toliko i zbog toga što se u njoj opijeva jedan bosanski vlastelin”.
Naime, do ovog Kočićevog otkrića smatralo se da ne postoje srpske narodne pjesame o bosanskim vladarima i bosanskoj vlasteli.
Foto:
Ulica “Mis Adeline Irbi” nalazi se u naselju Vrbanja. Plemenita Mis Irbi, kako je poznata u srpskoj kulturnoj istoriji, putujući Evropom sa svojom prijateljicom Mis Makenzi, posjetila je sredinom 19. vijeka balkanske zemlje koje su se tada još uvijek nalazile pod Turskom.
Prolazeći kroz Bosnu, bile su očarane ljudima na koje su nailazile i koje su upoznavale, a po povratku u London, Mis Irbi je objavila putopis pod nazivom “Putovanje po slovenskim zemljama Turske u Evropi” (1867).
Nakon ulaska Austrougarske u Bosnu, Mis Irbi je u Sarajevu osnovala prvu srednju učiteljsku školu i zavod za obrazovanje djevojaka.
Foto:
Na kraju, spomenimo i jedan banjalučki kuriozitet – u ovom gradu postoje dvije ulice nazvane po jednoj te istoj ličnosti. Riječ je o ulicama “Todora od Stalaća” u Obilićevu i “Vojvode Prijezde” u Lazarevu, a radi se o tragičnom junaku iz narodnih pjesama, koji se zajedno sa ženom Jelicom bacio u Južnu Moravu ispod kule Stalać da ne bi pao u ruke Turcima.
Zašto je baš on dobio dvije ulice u Banjaluci, nije poznato…
(mondo.ba)
